تمرکز آنتروپیک؛ تضاد بنیادین توسعه تکنولوژیک

توسعه مدرن بستگی تام و تمام به توسعه تکنولوژی دارد لذا می توان توسعه مدرن را توسعه تکنولوژیک نامید. توسعه در بخشهای مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با مفهوم توسعه، بسط و رشد تکنولوژی گره خورده است بنابراین شناخت دقیق و عمیق تکنولوژی لازمه شناخت توسعه و جوانب مختلف توسعه است. تکنولوژی میوه مدرنیته است که در بستر تفکر، فرهنگ، سبک زندگی و تمدن غرب به وجود آمده است. تکنولوژی یک ابزار صرف نیست بلکه یک تفکر و یک تمدن است که شناخت آن منوط به شناخت کامل مبانی فکری، فلسفی و فرهنگی غرب است. غرب در اینجا نه به معنای غرب سیاسی یا جغرافیایی بلکه به معنای غرب فکری یا همان مدرنیته است.

تکنولوژی و تمدن تکنولوژیک دارای دو مؤلفه اساسی و زیربنایی است؛ تمرکز و آنتروپی. تمرکز به معنای تلاش تمدنی بشر جهت در اختیار داشتن کنترل طبیعت و همچنین جامعه با استفاده از ابزارها و ساختارهای تکنولوژیک است. تمرکز تکنولوژیک را می توان در ساختارهای اداری، مالی و اقتصادی وابزارهای زندگی مشاهده نمود. مثلا ساختارهای بروکراتیک میل به تمرکزگرایی دارند یا ساختارهای مالی نیز همین گونه اند که بانک بهترین نمونه این تمرکزگرایی مالی است. بشر از تمدن تکنولوژیک انتظار تمرکز دارد تا بدین وسیله اعمال اراده بشری جهت توسعه بخشهای مختلف با سرعت بیشتر و کنترل بهتر صورت پذیرد اما از سوی دیگر حرکت این توسعه تکنولوژیک به صورت طبیعی با افزایش آنتروپی و بی نظمی همراه است.

آنتروپی به زبان ساده بیان می دارد خروج هر چیزی اعم از ماده و انرژی و حتی زندگی اجتماعی بشر از حالت طبیعی سبب افزایش بی نظمی می گردد که سمت و سوی این بی نظمی از کنترل خارج شدن ماده، انرژی یا ساختارهای اجتماعی زندگی است. تمدن تکنولوژیک با توجه مبانی فکری و علمی آن به معنای خروج تمدن بشری از حالت طبیعی است و این به معنای افزایش آنتروپی و بی نظمی های گوناگون نسبت به حالت طبیعی است. این جریان آنتروپی را می توان در پست مدرنیسم به راحتی مشاهده نمود همان طور که تمرکزگرایی را می توان به وضح در مدرنیته و سازوکارهای مدرن دید .

بنابراین تمدن تکنولوژیک در ابتدا با تکیه بر تمرکزگرایی که لازمه توسعه تمدن تکنولوژیک بوده شکل گرفته اما اقتضای طبیعی این توسعه تکنولوژیک افزایش آنتروپی و بی نظمی است که با مفهوم تمرکزگرایی در تضاد است. این تضاد در همه بخشهای تمدن از ابزاری تا ساختاری و فرهنگی و اجتماعی وجود دارد و بسیاری از بحرانها و مسائل پیش روی تمدن بشری ریشه در همین تضاد دارد.