بیانیه اندیشکده تصریف پیرامون آتش زدن کتاب هاریسون و حواشی آن

بسم الله الرحمن الرحیم

✅بیانیه اندیشکده تصریف پیرامون آتش زدن کتاب هاریسون و حواشی آن

 

🔸مراسم آتش زدن کتاب هاریسون توسط آیت الله تبریزیان که چند روز پیش توسط کانال ایشان منتشر شد، بازتابها و عکس العمل های گوناگونی را به دنبال داشته است. لازم است پیرامون این اقدام و حواشی آن چند نکته را مد نظر داشته باشیم:

🔹آتش زدن این کتاب اقدامی اشتباه بود نه به دلیل اینکه طب مدرن و یا محتوای این کتاب مورد تایید است بلکه به این دلیل که اینگونه اقدامات نمادین به ویژه در زمانه حاضر تبعات منفی به دنبال دارد. نیت عاملان این بوده که با این اقدام نمادین مخالفت خود با ناکارآمدی طب مدرن را نشان دهند اما نه نوع عمل و نه زمان آن به هیچ وجه مناسب نبوده است.

گرچه کلا اینگونه اقدامات نمادین مورد تایید نیست اما می شد به جای آتش زدن کتاب، داروهای شیمایی معدوم می گشت تا هم جلوه بهتری داشته باشد و هم عمومیت بیشتری پیدا کند زیرا عموم مردم ناکارآمدی و همچنین عوارض داروهای شیمیایی را لمس کرده اند و نگاه مثبتی به آنها ندارند اما متاسفانه کتاب حتی اگر حاوی مطالب نادرست و جزو کتب ضاله هم باشد بعضا ارزشمند تلقی می شود که این تقدس کتاب ریشه در تفکرات اومانیستی عصر حاضر دارد. همچنین این کتاب مرجع علمی بسیاری از پزشکان است و این اقدام شاید نوعی توهین به آنها نیز تلقی گردد. در هر صورت با نظر به اقتضائات زمانه این عمل مناسب نبود.

🔹زمان این اقدام نیز مناسب نبود زیرا بر خلاف تصور ایت الله تبریزیان و اطرافیان ایشان، طب اسلامی هنوز به بلوغ خود نرسیده تا بتواند جایگزین طب موجود شود لذا مقابله و مبارزه همه جانبه و نفی کامل طب موجود در حال حاضر خلاف عقل است. هنوز نظام جامع طب اسلامی به صورت کامل تبیین نشده و مبانی، مبادی و چارچوب آن هنوز قوت و اتقان لازم را نگرفته است. تا زمانی که این نظام به صورت دقیق و شفاف مشخص نشود طرد کامل طب موجود عقلانی نیست. هنوز باید تقویت چارچوب علمی و گسترش فعالیتهای پژوهشی دستور کار اصلی باشد و از ورود به حواشی پرهیز کرد. نباید تصور کرد که طب اسلامی در بعد علمی به پایان کار خود رسیده است، خیر طب اسلامی هنوز در ابتدای راه است و تا بلوغ خود فاصله دارد. ان شاالله فعالان طب اسلامی به جای جار و جنجالهای بیهوده که دستاوردی جز محدودیت به دنبال ندارد با تامل و درنگ بیشتر آن را در میان مردم نشر دهند و نابودی حقیقی طب مدرن را در قلوب مردم دنبال کنند. اگر مردم در جریان طب حقیقی اسلامی قرار گیرند خود آن را یاری خواهند کرد و نهادهای رسمی هم مجبور به پذیرش آن خواهند شد.

🔹نکته مهم دیگر آنکه طب اسلامی باید در بستر بینش تمدنی فهم گردد و تمدن مدرن و مبادی و مبانی آن به درستی شناخته شود و طب اسلامی متناسب با آن سامان یابد. طب مدرن وجهی از وجوه تمدن مدرن است که ارتباط وثیق با سایر ابعاد آن دارد. طب مدرن وجه دیگر اقتصاد ربوی، سبک زندگی تکنولوژیک و ساختارهای بروکراتیک و غیره است. همانگونه که نمی توان سیطره کامل مدرنیته در این بخشها را از بین برد در بخش طب نیز همین گونه است. طب اسلامی صرفا چند دارو نیست که بتوان به سرعت جایگزین طب مدرن کرد. طب اسلامی یعنی طب مبتنی بر مزاج و طبع لذا صورت کامل به خود نمی گیرد مگر در بستر یک تمدن طبیعی در حالی که تمدن مدرن اساسا با طبع و طبیعت سر ستیز دارد.

چگونه می توان در تمدنی کاملا طبیعت ستیز، طبی کاملا طبع محور و طبیعی ایجاد کرد؟ تمامی وجوه تمدن مدرن از ساختارهای علمی و آموزشی گرفته تا شهرسازی و معماری ضد طبیعت و سودازا و بیماری زا هستند حال با این وضعیت چگونه می توان طبی کاملا طبیعی داشت. البته این به معنای پذیرش مدرنیته نیست اما در هر صورت باید ظرفیتها و محدودیت ها را هم شناخت. گرچه عبور از مدرنیته و تحقق تمدن اسلامی نیز باید از بستر طب اسلامی، به عنوان یکی از وجوه اصلی تمدن اسلامی، بگذرد اما این فرآیند باید تدریجی و با تدبیر صورت گیرد. به هر حال اقتضای عصر حاضر تعامل با تمدن مدرن است و گریزی هم از آن نیست. باید زمانه و تمدن مدرن را به درستی شناخت و در مقام عمل متناسب با اقتضائات آن عمل کرد.

🔹مواضع مختلفی هم پیرامون این اقدام از سوی افراد و مجموعه های گوناگون اتخاذ شده اما بیانیه مدیریت حوزه های علمیه از همه جالب توجه تر است. حوزه علمیه متاسفانه در سردرگمی و تشویش عجیبی به سر می برد و تناقض های بسیاری در آن به چشم می خورد. در مورد مسائل به مراتب مهم تر همچون تحریفات آشکار رئیس جمهور که صدر تا ذیل دین را مورد هجمه معرفتی قرار داده و می دهد سکوت می کند اما در این مورد به سرعت وارد عمل می شود. حوزه ای که هنوز چارچوب معرفتی متقن و محکمی در زمینه مسائل تمدنی ندارد چگونه می تواند قاطعانه از علومی که تضاد آنها با معارف دینی آشکار است حمایت کند، لااقل می شد موضع ملایم تری اتخاذ کرد.

 

جالب اینجاست که در بخشی از این بیانیه ادعا شده  که حوزه علمیه همواره پیشتاز رشد علمی بوده و هست. این ادعا لااقل در مورد حوزه امروز مصداق ندارد. حوزه علمیه در کدام علم پیشتاز است؟ حوزه علمیه در مسائل جاری خود هم مانده است چه برسد به پیشتازی علمی. حوزه علمیه در کدام از مسائل بنیادین علمی همچون الگوی پیشرفت، تمدن اسلامی، علوم انسانی اسلامی، سبک زندگی دینی، اقتصاد اسلامی و غیره توانسته نظریه ای محکم و متقن داشته باشد. البته که بافته های بی پایه بسیار است اما نظریات حکیمانه اندک و یا تقریبا هیچ و اندک دستارودها هم خارج از چارچوب رسمی حوزه بوده است. حوزه علمیه به جای سنگ اندازی در مسیر تولید علم دینی که مصداق بارز آن طب اسلامی است باید زمینه و بستر رشد این گونه فعالیتها را فراهم نماید. حوزه علمیه متاسفانه سکولار شده به گونه ای که دیگر جایگاه مهمی در جریانات اصلی علم و معرفت ندارد و غالبا امضا کننده علوم بیگانه و غربی است.

🔹نمونه ای از غرب زدگی را می توان در بیانیه حضرت آیت الله جعفر سبحانی دید که با برداشت غلط از یک روایت (اطلبوالعلم ولو بالصین) غربزدگی علمی و معرفتی را تئوریزه کرده اند. این حدیث به هیچ وجه باب طلب علم از بیگانگان را باز نمی کند و این برداشت در تعارض کامل با نظام معرفت شناسی اسلام است (جهت مشاهده کامل نقد برداشت غلط از این روایت به مقاله آقای مهدی نصری در شماره دوم نشریه سمات رجوع شود).

🔹اسلامی که تشبه به کفار حتی در نوع پوشش و لباس را مجاز نمی شمرد چگونه جواز کسب علم از کفار را می دهد؟  امام صادق(ع) می فرمایند، امیرمومنان امام علی(ع) «همواره» می فرمودند: مادامی که این امت لباس بیگانه نپوشند و غذاهای آنان را استفاده نکنند همواره در خیر خواهند بود و هنگامی که چنین کنند خداوند آنان را ذلیل خواهد کرد. (وسائل الشیعه، جلد 3)

🔹اینگونه موضع گیری ها نشان از سردرگمی حوزه علیمه و بزرگان آن دارد. یک سؤال از علمای حوزه؛ بالفرض طب اسلامی نداریم آیا اقتصاد اسلامی هم نداریم؟ آیا علوم انسانی اسلامی هم نداریم؟ ایا الگوی  اسلامی پیشرفت هم نداریم؟ منتقدان حوزوی طب اسلامی لااقل یک دستارود علمی در زمینه مسائل اساسی جامعه از خود ارائه دهند سپس به نقد دیگران بپردازند. ورود به مسائل تمدنی سخت و دشوار است و امکان خطا هم در آن وجود دارد لذا انتظار است که علما به جای روانه کردن سیل انتقادات یک طرفه و بعضا نابجا لااقل جانب انصاف را رعایت کرده و از تلاشهای علمی فعالان این حوزه از جمله آیت الله تبریزیان تقدیر کرده و انتقادات را هم در بستری علمی مطرح نمایند.

🔹لب کلام اینکه طب اسلامی، حقیقتی است غیر قابل انکار و اسلام بدون طب معنا ندارد اما این حقیقت باید به تدریج، در بستری علمی و مبتنی بر بینش تمدنی، با شناخت زمانه و بدون ورود به حواشی خودساخته،  تبلیغ و ترویج گردد. البته مسئولان هم موظفند زمینه ای فراهم کنند که موافقان و مخالفان آزادانه نظریات خود را مطرح و به بحث و گفتگو بنشینند. همچنین باید توجه داشت که نباید با دوقطبی سازی، که مطلوب دشمنان است، جامعه را به موافقان و مخالفان طب اسلامی تقسیم و وحدت جامعه را خدشه دار کرد. باید از هر گونه موضع گیری تند هم که به این دوقطبی سازی ها کمک می کند اجتناب ورزید و اگر اختلافی هم هست در فضای علمی پیگیری کرد.

والسلام علی من اتبع الهدی
علی باقری
مسئول اندیشکده تصریف
1398/11/07